Ιστορία του οργάνου
Έφθασε στην Ευρώπη από τους άραβες με την ονομασία canon. Κατά την βυζαντινή περίοδο ονομάζεται ψαλτήριο. Από τον 12ο ως τον 15ο αιώνα παιζόταν όρθιο, όπως η άρπα, και αργότερα οριζόντια όπως σήμερα.
Κατά τον Galpin, το πολύχορδο ψαλτήριο πέρασε από την Μικρά Ασία στη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο και επανήλθε στην Ελλάδα. (Text Book of European musical Instruments, London 1937).
Για την ονομασία qanun υπάρχουν δύο εκδοχές:
- Κατά τον H.G. Farmer το κανονάκι είναι αραβικό όργανο (The mediaeval psaltery in the orient).
- Κατά τον A.H.Stranways η ονομασία προέρχεται από την ελληνική λέξη κανών, ονομασία που ο Ευκλείδης χρησιμοποιεί για ένα μονόχορδο μουσικό όργανο το 300 πχ.
Σημειώνουμε πως ο Farmer θεωρεί τον κανόνα μονόχορδο μουσικό όργανο με το οποίο ο Πυθαγόρας έκανε πειράματα, με σκοπό να εξακριβώσει τους μουσικούς φθόγγους ανάλογα με το μήκος και το πάχος της χορδής. Δέχεται επίσης την ελληνική καταγωγή της λέξης qanun στο λεξιλόγιο των Αράβων τον 10ο αιώνα.
Ο Ελ Φαράμπι εφάρμοσε την θεωρία του Πυθαγόρα στο πολύχορδο τραπεζοειδές όργανο.
Με την μορφή Ψαλτηρίου απαντώνται πολλά όργανα στην Αρχαία Ελλάδα, σύμφωνα με τους Αριστοτέλη, Θεόφραστο, Αθήναιο, με διαφορετικές ονομασίες:
- Τρίγωνο, Ψαλτήριο, Επιγόνιο, Μάγαδις, Σιμίκιον. Για αυτές τις ονομασίες δεν υπάρχουν σχέδια που να περιγράφουν τη σχέση τους με το σημερινό κανονάκι.
Το κανονάκι στον Ισλαμικό κόσμο. Όργανα που ομοιάζουν με το κανονάκι όπως τα tsenk, mugni, nushe, απαντώνται στην Ασία από τον 14ο αιώνα.
Οι παλαιοί Άραβες ιστορικοί θεωρούν ως εφευρέτη του οργάνου τον Hakim-i-sehir (Ebu Nasir Farabi) που έζησε από το 870 - 950 μ.Χ. Το πρώτο αυτό όργανο δεν διέθετε κινητούς καβαλάρηδες, δηλαδή μαντάλια (μανταλάκια). Ο αντίχειρας του αριστερού χεριού χειριζόταν τη ζητούμενη χορδή αλλάζοντας το μήκος της για την παραγωγή της ζητούμενης νότας. Από καταγραφή του γάλλου αξιωματικού Villoteau στην Αίγυπτο το 1792, αναφέρεται σύστημα από μικρά μεταλλικά εξαρτήματα που αλλάζουν το κούρντισμα και ονομάζονται σιλλετ. Ωστόσο το κανονάκι απαντάται και χωρίς μανταλάκια εκατό χρόνια αργότερα όπου ο Τούρκος συνθέτης Hdji Arif Bey έπαιζε χωρίς αυτά.
Το κανονάκι στην Ελλάδα. Στους βυζαντινούς χρόνους υπάρχουν πολλά ιστορημένα χειρόγραφα και τοιχογραφίες εκκλησιών, πλούσια σε πληροφορίες για το ψαλτήριο σε σχήμα τριγώνου ή τραπεζίου και τους τρόπους που κρατείται και παίζεται. Τα τελευταία χρόνια το όργανο διατηρήθηκε στην Μικρά Ασία και μεταφέρθηκε στην Ελλάδα το 1922. Στην Αμερική υπήρχε από τις αρχές του αιώνα όπου διασώθηκαν ηχογραφήσεις του Θεόδωρου Κάππου και του Γιώργου Γαρμπή. Αργότερα στην Ελλάδα ηχογραφούνται οι Λάμπρος Σαββαίδης, Βασίλης Σαχινίδης, Βασίλης Νόνης και τελευταία ο Πέτρος Ταμπούρης.
Κατασκευή
Το κανονάκι έχει σχήμα τραπέζιο. Το ηχείο του έχει μήκος 1μ στην μεγάλη βάση και πλάτος 40-50 εκατοστά. (Η δεξιά πλευρά είναι κάθετη προς τις δύο βάσεις. Οι χορδές (εντέρινες ή πλαστικές) αναπτύσσονται παράλληλα προς τις βάσεις. Κατασκευάζεται από ξύλο, κυρίως σφένδαμο, ενώ το καπάκι από πλάτανο. Ένα τμήμα του, περίπου 15 εκατοστά πλάτος στην δεξιά πλευρά είναι κατασκευασμένο από δέρμα (ψαριού τροπικής θάλασσας, σκύλου, μοσχαριού κατεργασμένου στην Γερμανία). Στο καπάκι επίσης ανοίγουν και κάποιες τρύπες σε σχήμα αυγού για να εισέρχεται ο ήχος στο τύπμανο.
Το κούρδισμά του είναι διατονικό, και κάθε φθόγγος αποτελείται από τριπλές χορδές σε ταυτοφωνία. Τα κλειδιά κουρδίσματος είναι ξύλινα στην αριστερή πλευρά και χρησιμοποιούμε ένα μεταλλικό κλειδί για το σφίξιμο ή το λασκάρισμα. Αριστερά ευρίσκονται και τα μαντάλια, που με το ανέβασμα ή το κατέβασμα, υψώνουν ή χαμηλώνουν το ύψος του φθόγγου σε υποδιαιρέσεις του τόνου. Στην δεξιά πλευρά και πάνω στο δερμάτινο τμήμα ευρίσκεται η γέφυρα (καβαλάρης) όπου πατούν οι χορδές πριν τερματίσουν για δέσιμο.
Η μελωδική έκταση στο κανονάκι καλύπτει συνήθως τρεις οκτάβες και τρεις νότες.
Ημερομηνία καταχώρησης : 04/09/2007 @ 04:38
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου